Aart Terpstra - Ton Schuringa

     0   


          NEOLITHICUM

     1  

     1  

          WITTE JONGEN

     9   De ochtendschemer aarzelt tussen rood en grijs
          De zon staat op het punt de einder te ontstijgen
          Er hangt een nevel als een witte wollen deken
          En druppels dauw bedekken bladeren en twijgen
          Maar zo meteen zal al dat vocht weer zijn geweken
          En wordt het heet en droog in de Balikh-vallei
          Toch is het daar door de riviertjes en de beken
          Beslist geen stoffige en dorre woestenij
          Integendeel, het is een vruchtbaar paradijs

     4   Een mensengroep trekt door het kille nevelbad
          De lente is alweer in volle gang en dat
          Betekent ieder jaar dezelfde lange reis
          Voor onze jonge vriend, genaamd Sabi Abyad

     9   Sabi is met de groep op weg naar de Balikh
          Een kleine stroom die in de Euphraat overgaat
          De plek waar ze gedurende de zomer leven
          Er is een heuvel waar hun kleine dorp op staat
          De lemen hutjes zullen hen beschutting geven
          Tegen de koele winden en de hete zon
          Ze zijn al weken onderweg, nu nog maar even
          En in de herfst weer terug, diezelfde marathon
          Sabi voelt zich op reis altijd een beetje ziek

     1  

     2  

     9   De groep bestaat uit bijna honderdvijftig leden
          Toch loopt Sabi een groot deel van de dag alleen
          Hij werd de afgelopen winter veertien jaar
          En kreeg een vrouw, maar die bezweek aan gasgangreen
          Er wordt van hem verwacht dat hij als weduwnaar
          Drie volle manen rouwt en ook geen mens bezoekt
          En daarbij wordt hij, alhoewel niet openbaar
          Maar toch wel voelbaar door de hele stam vervloekt
          En dat heeft, naast de dood, ook nog een tweede reden

     8   Dat komt, Sabi heeft een opvallend lichte huid
          Met spierwit haar en onnatuurlijk rode ogen
          Dat wordt daar toch wel als iets duivels aangeduid
          Dus na het snelle overlijden van zijn bruid
          Kon hij niet rekenen op zeer veel mededogen
          Spontane steniging werd even overwogen
          Maar de sjamaan had hem gezalfd met fluitekruid
          En toen scheen al het kwade weg te zijn gevlogen

     3   Maar ja, die lichte huid neem je er niet mee weg
          Sabi Abyad blijft al met al een buitenbeentje
          En of het niet genoeg is heeft hij ook de pech

     3   Dat allebei zijn ouders al zijn overleden
          Hij leeft nu ruim een jaar volkomen op zijn eentje
          Door iedereen geminacht en vooral gemeden. .

          KWARTIER MAKEN

     6   Die dag wordt eindelijk het zomerdorp bereikt
          De mensen danken eerst hun goden met gebeden
          En starten dan de reparatiewerkzaamheden
          Wanneer een winter zonder onderhoud verstrijkt
          Kan het best zijn dat er een buitenmuur bezwijkt
          En dan komt vaak het hele dak ook naar beneden

     7   Sabi komt bij de woning van zijn ouders aan
          De hut staat afgezonderd aan de buitenrand
          Niet ver van de Balikh, pal bij een stroomversnelling
          Er hangt een stank van rottend plantenafval, want
          De winter brengt de waterloop tot aan de helling
          Dus in het voorjaar is het rond het huisje nat
          Het vocht heeft gaten in de wanden doen ontstaan

     3   Ook ín het krotje is het thema: puur natuur
          Er springen kikkers voor hem weg, er sist een pad
          De alg groeit op de grond, de schimmel aan de muur

     3   De jongen zit ineengedoken in een hoek
          Maar hij is rusteloos en hongerig, zodat
          Hij al weer snel het dorp ingaat, naar iets op zoek

     6   Zijn oom Beyaz herstelt het dak met strooien matten
          Sabi blijft even dralen bij het tafereel
          Wordt weggestuurd en steelt een koek van tarwemeel
          Bij oom Sefied vind hij een paar gegrillde ratten
          Hij aarzelt, maar besluit ze allebei te jatten
          De enig wezenlijke optie momenteel.

     2  

          VERZAMELAARS

     4   Het was in Syrië, tienduizend jaar geleden
          Voor iemand die sociaal geheel was afgesneden
          Heel moeilijk om voldoende voedsel te vergaren
          Dan moest je wel het criminele pad betreden

     4   Want voedsel zoeken vroeg veel menskracht en veel tijd
          De wilde planten stonden overal verspreid
          Dus voor het oogsten van voldoende korenaren
          Moest je met groepen werken in saamhorigheid.


     0   


          TOL

     6   Sabi probeert de lentetijd te overleven
          Hij blijft low profile en hij zondert zich wat af
          Hij steelt de emmer (tarwesoort met vaste kaf)
          Dat van de wintervoorraad over was gebleven
          Maar wordt betrapt door Makuÿuk, een van zijn neven
          Er is een wilde achtervolging en de straf

     5   Betekent één seizoen verbanning uit het dorpsgebied
          Waardoor hij voor zijn daden dubbel tol betaalt
          Hij had de emmer snel begraven in de vuilnisbelt
          Vlak voor hij door zijn snelle neef werd ingehaald
          En dus verwijnt voor hem de buit ook nog eens in het niet

     6   Sabi leeft op de vlakte, door de zon gekweld
          Niet ver van de Balikh, meer aan de bovenloop
          Voor een albino een moorddadig biotoop
          Hij zoekt naar emmer, roodverbrand en zwaar verveld
          Zijn lichte huid is niet op zonlicht ingesteld
          Een ware marteling voor een solarofoob

     6   Toch is hij soms ook wel kortstondig in zijn sas
          Bijvoorbeeld in een van die schaarse ogenblikken
          Dat hij een Pterocles alchata weet te strikken
          Maar kort daarna zit hij alweer in zak en as
          Als hij de vogel gaart in rook van smeulend gras:
          Bang dat een panter of een leeuw het in komt pikken

     4   De eerste indicatie van de najaarsregen
          Doet hem weer in de richting van het dorp bewegen
          Hij incasseert de donderpreken laconiek
          Belijdt ootmoedig schuld, smeekt veinzend om de zegen

     3   En ondergaat voor zijn catharsis nog een doop
          Hem toegediend door de sjamaan in de Balikh
          Hij checkt bij thuiskomst allereerst de afvalhoop.


     0   INTERMEZZO

          VRAAG

     8   Nooit zag ik emmer op de velden staan
          Het mooi compact tetraploïde graan
          Dat met slechts 28 chromosomen
          De landbouw van vandaag is voorgegaan
          Ik heb de ranke spelt nooit waargenomen
          En ook de kleine eenkoorn heeft volkomen
          Voor de moderne landbouw afgedaan
          Ben ik een oude man met oude dromen?

     6   Thans kent de wereld nog maar één cultuur:
          Dat van het supersonisch DNA
          Van megaproducerende hybriden
          Monoklonale akkerbouwgebieden
          Wij gaan in de vervolgcolleges na
          Of dat verschijnsel kwaad kan op den duur.

              Inleidend (Zwitsers) sonnet van de eerstejaars college-cyclus:
              "Van eenkoorn tot meergranen", gedeclameerd op 18 maart 1989
              door prof. dr. ir. van Kuijck, hoogleraar aan de Wageningse faculteit
              landbouwwetenschappen, voor een groep van 251 verbijsterde
              eerstejaars-studenten (slagingspercentage dat jaar: 48.76%).


     0   


     2  

     1  

          WONDERLIJK LEVEN

     3   Sabi hoopt dat de emmer nog niet is gevonden
          Want anders heeft hij voor de winter weer geen biet
          Hij kan gerust zijn, want de belt blijkt ongeschonden

     9   Alleen het beeld is niet geheel wat hij verwacht
          Hij kijkt eens goed, maar hij gelooft zijn ogen niet
          De hele plek is overgroeid met emmerkoren
          Sabi denkt opgewonden dat hij spoken ziet
          Hij heeft geen inzicht in causale groeifactoren
          Maar wat hij wel snapt: er komt emmer uit de grond
          Mits je daar korrels in gestopt hebt van te voren
          En na de oogst blijkt het perceeltje -afgerond-
          Het zevenvoudige te hebben opgebracht

     4   Dan neemt Sabi Abyad een geniaal besluit
          En denkt daarbij opeens een heel seizoen vooruit
          Of nee, hij hoort en ziet het in een visioen
          Dan zaait hij wéér een zevende gedeelte uit

     9   Dat slaat natuurlijk wel een gat in zijn rantsoen
          Maar, denkt Sabi, die winter rommel ik wel door
          En als ik volgend voorjaar hier weer arriveer
          Dan heb ik weer meteen genoeg te eten voor
          De hele zomer, en ik ga natuurlijk weer
          Bij terugkomst in de lente nieuwe korrels zaaien
          - misschien wel meer dan wat ik deed de eerste keer -
          Dan kan ik heerlijk rustig duimen zitten draaien
          En met het overschot ga ik dan zaken doen

     4   En deze winter ga ik lekker in het zuiden
          Ook eens wat stoeien met de groenten en de kruiden
          Tenslotte zitten daar ook van die korrels in
          En dat zou wel eens op hetzelfde kunnen duiden.

          DIE WINTER

     6   Hij deelt zijn veld dus in in meerdere percelen
          En maakt die winter ook met linzen een begin
          Dat wordt nog niet zo'n groot succes, maar niettemin
          Weet hij een kleine oogst in dat seizoen te telen
          Voor vlees blijft hij zijn ooms herhaaldelijk bestelen
          In jagen heeft de ondernemer weinig zin

     3   Kort voor hij met de voorjaarstrek weer gaat verdwijnen
          Zaait hij nog nieuwe linzen en (gestolen) graan
          En op het laatst een veldje korrels van konijnen.

          MET VALLEN EN OPSTAAN

     9   Dat voorjaar komt hij bij het zomerdorpje aan
          Natuurlijk checkt hij allereerst de vuilnisbelt
          Hij droomt van wuivend graan, maar dat valt even tegen
          Daar had hij zich nou toch zóveel van voorgesteld
          Dus deze tegenslag komt uiterst ongelegen
          Er is geen spoor van emmerhalmen te ontdekken
          Is het de kou geweest, de overvloed aan regen?
          Hij kan dat soort conclusies uiteraard niet trekken
          Maar reageert vooral pragmatisch en spontaan

     5   Hij zaait gestolen graan wat verder aan de bovenloop
          Maar tevens linzen, zuring, vlas en kikkererwten
          Die zomer lijkt Sabi het telen voor de wind te gaan
          Behoudens aanvraat door de zwijnen en de herten
          En zelfs groeit er alsnog wat emmer op de afvalhoop

     2  

     2  

     4   Vooral de zuring doet het uitermate goed
          Hij weet alleen niet wat hij met die zuring moet
          Geen sterveling heeft al die zuring van hem nodig
          Want zuring woekert overal in overvloed

     7   De winter brengt weer nieuwe feiten aan het licht
          Het veld konijnenkeutels heeft niet veel gedaan
          Maar als Sabi vervolgens daar weer emmer zaait
          Dan blijkt dat graan daar stukken beter aan te slaan
          Nadat hij elk gewas geplukt heeft of gemaaid
          Lijkt handeldrijven voor Sabi niet overbodig
          De oogst heeft voor vervoer een veel te hoog gewicht.

          MET OPSTAAN EN VALLEN

     3   Hij levert graan, laat zich betalen op termijn
          Door voor zichzelf te laten bakken en te jagen
          En expandeert opnieuw zijn akkerbouwterrein

     7   Hij maakt geweldige ontwikkelingen door
          En onderkent de noodzaak om zijn veld te ploegen
          Daarvoor ontwerpt hij zelf een handploeg (of een hak)
          Algauw laat hij de dorpelingen voor hem zwoegen
          Hij zorgt er goed voor zijn geheimen van het vak
          Vooral niet aan de concurrent over te dragen
          Tenslotte baadt hij zich in luxe en comfort

     1  

     9   Want in het dorp zijn zoveel graanvoorraden, dat
          Het niet meer nodig is om 's winters te migreren
          De mensen bouwen voor Sabi een soort paleis
          Van daaruit gaat hij de gemeenschap commanderen
          De witte jongen is gehaaid en eigenwijs
          Hij wordt geëerd, gevreesd, gehaat, en uitgescheten
          Hij sterft volkomen eenzaam - alles heeft zijn prijs
          Volkomen eenzaam, maar tenslotte nooit vergeten
          De heuvel heet nog altijd: Tell Sabi Abyad.


     0   INTERMEZZO

          O EMMER!

     7   O emmer, O goudgele pracht!
          Ensemble van halmen en aren
          Smaragden op gouden pilaren
          O emmer, O goudgele pracht!
          Dat schoonheid aan nut weet te paren
          Dat beide tesaam heeft gebracht
          O emmer! O goudgele pracht!

              Mesopotamisch rondeel, geschreven* ter ere van een bierfeest
              in 1162 v.C. in opdracht van de Assyrische onderkoning Ili-Ipadda.

              [*: berijmd door Versopmaat: Ook voor úw gelegenheidspoëzie:
                   
www.versopmaat.nl]


     0   INTERMEZZO

          INGEZONDEN BRIEF
          n.a.v. het
intermezzo van Hoofdstuk 18

     2   Gaarne wil ik reageren, want ik kan niet erg waarderen
              hoe u omgesprongen bent met het recept
          Ik wil niet meteen gaan preken, maar het is mij wel gebleken
              dat u sterk met nonchalance bent behept

     1   Linzen hoeven maar een uur of vier te weken

     7   Denk nu niet: "Oh, was dat alles? Laat die man maar fijn zijn gal es
              spuwen, wij gaan toch gewoon ons eigen gang"
          Nee, u moet écht accepteren: als u mensen iets wilt leren
              is de waarheid juist van eminent belang
          Dus geen grappen en geen grollen, het gaat niet om oliebollen
              maar wél om de Rollen van de Dode Zee
          En die vormen een cascade van geloof in Gods Genade
              dus daar zijn we uiteraard terughoudend mee
          Ook al zijn het apocriefen, niemand doet er naar believen
              zomaar water bij de feitelijke wijn
          Na hetgeen dat wij bespreken is al heel veel tijd verstreken
              maar dan hoor je júist zorgvuldiger te zijn
          Want gemakzucht zal zich later altijd wreken

     9   Kijk, het gaat hier om Essenen, en die zijn dan wel verdwenen
              maar hun klooster staat nog altijd in Qumran
          En de rollen in de grotten, goed beschermd in stenen potten
              zijn daar ongetwijfeld de getuigen van
          Even over die ruïne: want dat mag van origine
              dan misschien een doorsnee klooster zijn geweest
          Het verbreedt beslist uw visie als u met wat meer precisie
              én meer kennis deze oude rollen leest
          In dit klooster zijn de kelders, anders dan bij kloosters elders
              met ondiepe waterbekkens toegerust
          En u roept (het doel ligt open): "Oh, dat was dus om te dopen!"
              ja, u laat zich snel misleiden onbewust
          Want vooral extreme sekten met extreme architecten
              zetten ons nog vaak op het verkeerde been
          En wanneer dan ook de leken er hun neus nog in gaan steken
              vliegt de leugen heel snel met de waarheid heen
          En dat zou alleen nog meer verwarring kweken

     8   Nu doet u ons de suggestie dat de linzensoep in kwestie
              ondermeer ook uien heeft in de bouillon
          Er is slechts één rol waarin de kok zo'n linzensoep kan vinden:
              en dat is het Genesis-apocryphon
          Ik heb tijdens het bekijken - om niet subjectief te lijken
              er de grondtekst nog maar weer eens bijgehaald
          En na vele lange uren de gehele receptuur en
              de omgevingstekst daar rechtstreeks uit vertaald
          Jaaah, dan blijkt opeens de dwaling die er zit in úw vertaling
              echt, het is nog niet zo simpel als het lijkt
          Want u had 'batsal' gelezen, en dat blijkt een ui te wezen
          maar ík denk dat u zich daar dus op verkijkt
              Echt, geloof mij, niets is linker dan de Oud-Hebreeuwse klinker
          In míjn overtuiging moet het zijn: 'ba tsel'
          Dat je met het klerikale 'in de schaduw' kunt vertalen
              en dan klopt de linzensoep mijns inziens wel

     6   Want met deze term bedoelen de Essenen 'paddestoelen'
              en die werden in hun kelders veel geteeld
          'In de schaduw' als het ware (ja, ik weet, er zijn bezwaren
              maar die worden niet door iedereen gedeeld)
          En het zijn die bekkens waar de zwammen in speciale aarde
              voor de erediensten werden opgekweekt
          Want het schijnt dat bij Essenen, door die hallucinogenen
              stukken langer werd gebeden en gepreekt
          Ik zou bij het soepbereiden psilocybe wel vermijden
              neem gewoon een plastic bakje champignons
          En de uien maar vergeten, want die zijn toch niet te eten
          Wees gegroet,
                        kanunnik M,
                                abdij te Mons.